Ziekteverzuim door PSA: Preventieve maatregelen en beleid in de apotheek

Tijdens het onderzoek ‘Duurzame Inzetbaarheid in de apotheek’ van SBA in2023, gaf een kwart van de leidinggevenden aan dat ziekteverzuim vanwege psychosociale arbeidsbelasting (PSA) regelmatig of vaak voorkomt in de apotheek. Sterker nog, PSA staat in de top 5 arbeidsrisico’s in Nederland (RIVM,2021).

‍

Wat is Psychosociale arbeidsbelasting?

Psychosociale arbeidsbelasting is een paraplu of overkoepelende term voor arbeidsrisico’s die  werkstress kunnen veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn hoge werkdruk, ongewenst gedrag van patiënten aan de balie en ingrijpende gebeurtenissen op de werkvloer. Wanneer een medewerker langdurig PSA-gerelateerde klachten ervaart kan dit leiden tot fysieke, psychische en sociale klachten en daardoor tot ziekteverzuim en zelfs arbeidsongeschiktheid (SER n.b.).

In de apotheek is een aantal factoren die invloed hebben op psychosociale arbeidsbelasting helaas niet meer weg te denken. Hoge werkdruk bijvoorbeeld, door de verantwoordelijkheid die apotheekmedewerkers dragen in combinatie met het personeelstekort en de veranderende werkzaamheden.

Daarnaast kunnen apotheekmedewerkers te maken krijgen met vervelende situaties, onbegrip van patiënten en het onjuist bejegenen van de medewerkers of zelfs agressie. Tel daarbij op dat het werk in de apotheek emotioneel belastend kan zijn en het salaris achterblijft op inflatie wat financiële zorgen oplevert. Ook kunnen privéomstandigheden zowel positief als negatief bijdragen aan PSA.

Welke preventieve maatregelen kun je als werkgever nemen in de apotheek?

Vanuit de Arbo Wet ben je als werkgever verplicht om maatregelen te treffen ter voorkoming van PSA. Een groot onderdeel van de Risico Inventarisatie- en Evaluatie (RI&E) bestaat dan ook uit vragen die gerelateerd zijn aan alle factoren die psychosociale arbeidsbelasting van medewerkers kunnen beïnvloeden.

Ook zorgt de RI&E ervoor dat de juiste preventieve maatregelen in de apotheek worden genomen. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• Het trainen van personeel om om te gaan met agressie en geweld
• Protocollen & procedures voor het melden van incidenten en omgaan met agressie
• Regelingen m.b.t. steun en nazorg
• Een vertrouwenspersoon

Het PSA-beleid van jouw apotheek

Aan de hand van de RI&E breng je de risico’s in beeld en maak je een PSA-beleid. Ook dit is vanuit de Arbo Wet verplicht. In een PSA-beleid staat:  

• Welke risico’s er zijn vanuit de RI&E
• Welke preventieve maatregelen je neemt ter voorkoming van PSA-gerelateerde klachten
• Hoe je ondersteuning biedt aan medewerkers die PSA-gerelateerde klachten ervaren
• Welke opleiding(en) je als werkgever of leidinggevende kunt volgen om stress-signalen tijdig te herkennen
• En hoe je tracht een werkcultuur te creëren waarin open communicatie centraal staat en medewerkers zich veilig voelen om problemen bespreekbaar te maken (Meulenberg, 2025).

Als werkgever heb je de meeste invloed bij het nemen van preventieve maatregelen om PSA-gerelateerde klachten tegen te gaan. Het PSA-beleid opstellen en uitvoeren zou ervoor moeten zorgen dat de benodigde maatregelen, processen en protocollen in de apotheek zijn geregeld.

Zo breng je in kaart in welke mate jouw medewerkers PSA-gerelateerde klachten ervaren

Psychosociale arbeidsbelasting is een breed onderwerp waar vele verschillende interne en externe factoren invloed hebben. De RI&E is het aangewezen instrument om risico’s in kaart te brengen en een PSA-beleid te schrijven. Maar dat is natuurlijk geen garantie dat medewerkers geen PSA-gerelateerde klachten ervaren.

Als werkgever of leidinggevende in de apotheek kun je bijvoorbeeld opleidingen volgen om stressklachten tijdig te signaleren. Ook kun je een werkdrukonderzoek inzetten om te pijlen of en hoe jouw werknemers werkdruk ervaren.

Als werkgever of leidinggevende in de apotheek kun je bijvoorbeeld opleidingen volgen om stressklachten tijdig te signaleren. Ook kun je een werkdrukonderzoek inzetten om te pijlen of en hoe jouw werknemers werkdruk ervaren.  

Daarnaast is het van belang om regelmatige een-op-een gesprekken te voeren zodat je als werkgever beschikbaar bent voor de werknemer, en jullie beiden tijdig kunnen signaleren dat er sprake is van oplopende werkdruk of andere problematiek. Zorg ervoor dat je regelmatig ‘incheckt’ bij je werknemers. Biedt een luisterend oor en vraag door zodat jij weet wat er speelt. Ben je daar zelf niet toe in staat om welke reden dan ook? Besteed dit dan uit aan een daarvoor aangewezen apotheekmedewerker of vertrouwenspersoon.

Tevens kan een MTO in kaart brengen hoe tevreden en gemotiveerd je medewerkers zijn.  

Hoe signaleer je psychosociale arbeidsbelasting bij werknemers?

Na het nemen van preventieve maatregelen is de volgende stap herkennen en signaleren van stress bij je medewerkers. Psychosociale arbeidsbelasting kan zich op verschillende manieren uiten. Het is echter van belang om te weten waar je op moet letten zodat je er in de meeste gevallen op tijd bij bent en met en met je medewerker in gesprek kunt gaan. Hieraan herken je psychosociale arbeidsbelasting bij werknemers:

• Fysiek vermoeidheid (een medewerker komt moe en mat over vanwege slaapproblemen)
• Mentale vermoeidheid (een medewerker is minder productief, kan zich niet goed concentreren, maakt meer fouten en heeft moeite om dingen te onthouden)
• Heftige emoties (een medewerker is sneller geïrriteerd, heeft moeite met veranderingen, kan plotseling in huilen uitbarsten, kan slecht tegen lawaai en drukte)
• Vaker ziekmelden (fysieke klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, hartkloppingen, pijn op de borst, buikpijn en maagklachten zijn allemaal mogelijke gevolgen van psychosociale arbeidsbelasting en zorgen ervoor dat een medewerker zich vaker ziekmeldt)
• Verandering in gedrag (een medewerker laat ander gedrag zien, uitjes mijden, zich terugtrekken of bijvoorbeeld impulsiviteit) (Great Place To Work, 2024).

‍

Hoe ga je om met ziekteverzuim door PSA in de apotheek?

Ziekteverzuim door PSA lijkt in 2025 onvermijdelijk. Ondanks jouw beste bedoelingen, kan het voorkomen dat een apotheekmedewerker ziek wordt of arbeidsongeschikt raakt door PSA-gerelateerde klachten. Dit vraagt om de juiste verzuimbegeleiding van jou als werkgever.

Eerder hebben wij een artikel gepubliceerd over wat verzuimmanagement inhoudt en wat de rechten en plichten van jou als werkgever en de werknemer zijn. Wil jij je als apotheker verder verdiepen in verzuimmanagement? Dan is de workshop 'Arbeidsongeschiktheid en verzuimbegeleiding' met arbeidsrecht advocaat Eva Jongepier een aanrader.

‍

Voor meer informatie over PSA-gerelateerde klachten, feiten en cijfers verwijzen we je graag naar de factsheet van het RIVM.

‍

‍

Bronnen

Dossier Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA). SER.(n.d.). dossier Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) | SER

Great Place To Work. (2024, April 11). Zo krijg je grip op psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Great Place To Work. Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) | Great Place To Work

Meulenberg,R. (12 februari 2025) Psychosociale arbeidsbelasting (PSA): de rol van de werkgever. Meulenberg Training & Coaching. Psychosociale arbeidsbelasting (PSA), stress en burn-out

RIVM (2021). Impactvolle Determinanten: Psychosociale arbeidsbelasting. Bilthoven LR_012065_131709_Factsheet _arbeidsbelasting_V4.pdf

‍